مئیر جاودانفر
در جمهوری اسلامی ایران, این فرضیه وجود دارد که حمایت از سازمان حزب الله در لبنان, امنیت و قدرت بازدارندگی ایران را افزایش داده است.
در عین حال, شواهد و قرائنی وجود دارند که نتایج انان برعکس این فرضیه را نشان می دهند.
اسرائیل دشمن ایران نبود, حتی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ و انتقال سفارت اسرائیل به سازمان آزادیبخش فلسطین.
اسرائیل مانند ایران صدام حسین را دشمن خود میشمارد, و نگران بود که پیروزی عراق علیه ایران منجر به افزایش قدرت و محبوبیت صدام شود. بنابراین, در زمان جنگ ایران و عراق, اسرائیل یکی از تنها کشورهایی بود که حاضر به فروش اسلحه به ایران بود. به طور مثال, در سال ۱۹۸۱ میلادی, اسرائیل ۲۸ میلیون دلار اسلحه مستقیما به ایران فروخت.
در عین حال, اسرائیل دولت آمریکا را به بهبود روابط با ایران تشویق کرد. این مسئله ساده ای نبود. در سال ۱۹۸۳ میلادی, یکی از نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی ایران در لبنان, به مقر تفنگداران آمریکا در بیروت حمله کرد که منجر به کشته شدن ۲۴۱ نظامی آمریکایی شد.
با وجود سیاست ها و اعمال خصمانه جمهوری اسلامی ایران در قبال آمریکا, در سال ۱۹۸۵ میلادی اسرائیل, آمریکا را به فروش اسلحه به ایران تشویق کرد.در عین حال, اسرائیل حاضر بود که از روابط فروش اسلحه خود به ایران استفاده کند برای میانجیگری بین ایران و آمریکا. در نتیجه, اسرائیل نقش مهمی در تشویق امریکا و انتقال اسلحه به ایران در ماجرای "ایران گیت" ایفا کرد. اسرائیل معتقد بود که فروش اسلحه به ایران در ازای آزادی گروگان‌های آمریکایی در لبنان میتواند گروههای معتدل در نظام جمهوری اسلامی ایران را تقویت کند.
با وجود حمایت نظامی اسرائیل از ایران در زمان جنگ ایران و عراق, بعد از پایان این جنگ, اسرائیل شاهد ادامه حمایت جمهوری اسلامی ایران از گروه حزب الله و حمله های شاخه نظامی این گروه به نیروهای اسرائیلی در لبنان بود. این اسرائیل را متقاعد کرد که جمهوری اسلامی ایران در دشمنی خود علیه اسرائیل و مصمم است و خواهد بود.
در حال حاضر, ایران تقریبا از ۳۰۰۰ موشک برخوردار است که قادر به اصابت به اسرائیل هستند. در مقایسه, حزب الله لبنان از ۱۳۰,۰۰۰ موشک برخوردار است که قادر به اصابت به اسرائیل هستند. بنابراین, امروز, ۳۲ سال بعد از پایان جنگ ایران و عراق, بازوی نظامی این گروه لبنانی را از بازوی نظامی جمهوری اسلامی ایران برای اسرائیل خطرناک تر است.
حمایت جمهوری اسلامی برای حزب الله به قدری برای اسرائیل خطرناک شده که نمیتوان از سناریو حمله نظامی مستقیم اسرائیل به ایران در جنگ بعدی بین اسرائیل و حزب الله چشم پوشی کرد. مسئله دیگری که احتمال تحقق این سناریو را افزایش میدهد, اظهارات رهبر حزب الله حسن نصرالله در سال ۲۰۱۶ میلادی است. در طول نطق خود, نصرالله اعلام کرد "ما در خصوص بودجه حزب الله شفاف هستیم، درامد‌هایش، هزینه‌هایش، هرآنچه که خورده ونوشیده می‌شود، موشک‌ها و راکت‌هایش همه از ایران دریافت می‌شود." اظهارات نصرالله به اسرائیل ثابت کرد برای تضعیف این گروه و تهدید ان به اسرائیل, جمهوری اسلامی ایران باید هم از دیدگاه نظامی و هم از دیدگاه اقتصادی ضعیف شود. در عین حال این اظهارات نصرالله, موجب به افزایش شدید فشار اسرائیل به امریکا برای بازگرداندن تحریمات حذف شده بعد از برجام شد.
در نتیجه, تا امروز, حمایت جمهوری اسلامی ایران از حزب‌الله اولا منجر به افزایش تحریمات علیه جمهوری اسلامی ایران شده. اسرائیل در تشویق و حتی طراحی این طرح تحریمات در آمریکا بسیار موثر و فعال بوده. این تحریمات تا امروز ضربه بسیار زیادی به امنیت اقتصادی ایران زدند؛ میتوان حدس زد که قیمت این تحریمات برای اقتصاد ایران به ده ها, اگر نه صد ها میلیارد دلار میرسد.
دوما, حمایت جمهوری اسلامی ایران از حزب الله قدرت بازدارندگی ایران را افزایش نداده. به عبارت دیگر, حمایت جمهوری اسلامی ایران از حزب الله, اسرائیل را از حمله به جمهوری اسلامی ایران و نیروهایش منصرف نکرده. به طور مثال, بر اساس گزارش های مختلف در رسانه های بین المللی, در ده سال اخیر, اسرائیل بیشتر از هزار حمله در سوریه علیه نیرو های جمهوری اسلامی و گروه های نیابتی آن انجام داده. در عین حال, بر اساس گزارش هایی از داخل ایران, اسرائیل در سالهای اخیر چندین عملیات در در داخل خاک ایران انجام داده.
حمایت از حزب الله در لبنان مضرات دیگری هم برای امنیت اقتصادی ایران هم داشته.
بعد از پایان جنگ ایران و عراق, عربستان به دنبال بهبود روابط با ایران بود. یکی از علائم این تمایل, کمک عربستان به ایران چند روز بعد از زلزله منجیل و رودبار در سال ۱۹۹۰ میلادی بود.این زلزله منجر به کشته شدن ۳۰,۰۰ - ۴۰,۰۰۰ نفر, و بی خانمان شدن ۴۰۰,۰۰۰ نفر شد. به نقل رییس جمهور وقت علی اکبر هاشمی رفسنجانی, محموله کمک عربستان بزرگترین محموله کمک بود.
اما در سال ۱۹۹۶ میلادی, حمایت حزب الله لبنان از بمب گذاران مجتمع مسکونی پرسنل نیروی هوایی آمریکا در عربستان به بهبود روابط بین ایران و عربستان به شدت صدمه زد. در پی این حمله, ۱۹ پرسنل نیروی هوایی آمریکا کشته شدند, و ۵۰۰ نفر مجروح.یکی از دلایل دیگری که منجر به وخامت روابط بین ایران و عربستان شد, سیاست تقابلی حزب الله لبنان با احزاب اهل سنت مورد حمایت عربستان در لبنان است. به طور مثال ,در سال ۲۰۰۸, در طول اختلافات سیاسی بین احزاب شیعه و سنی لبنان, نیروهای حزب الله ۱۴ نفر را به قتل رساندند و ۲۰ نفر را مجروح کردند. در عین حال یکی از نیروهای حزب الله در قتل نخست وزیر سنی لبنان رفیق حریری دست داشت. آنچه منجر به افزایش تنش بین ایران و عربستان در سالهای اخیر شده, حمایت سیاسی و تعلیمات نظامی حزب الله برای چریک های نظامی حوثی در یمن بوده.
در بیست سال گذشته, عربستان سعودی ده ها میلیارد دلار در کشورهای مختلف سرمایه گذاری کرده. حمایت جمهوری اسلامی از حزب الله یکی از دلایل است که نه فقط منجر به محرومیت اقتصاد ایران از این سرمایه گذاری شده بلکه عربستان را مجبور به حمایت از تحریمات بین المللی علیه اقتصاد ایران شده.
حمایت از حزب الله مانند یک مالیات است. مالیاتی که فواید ناچیز در کنارهزینه سنگین بر اقتصاد و امنیت ایران تحمیل کرده است.
Photo by Marwan Naamani/picture alliance via Getty Images
The Middle East Institute (MEI) is an independent, non-partisan, non-for-profit, educational organization. It does not engage in advocacy and its scholars’ opinions are their own. MEI welcomes financial donations, but retains sole editorial control over its work and its publications reflect only the authors’ views. For a listing of MEI donors, please click here.